استفاده از انسولین در دوپینگ

انسولین، یک هورمون پپتیدی با وزن مولکولی ۵۸۰۸ است که شامل ۵۱ اسید آمینه می‌باشد. این اسیدهای آمینه در دو زنجیره A و B قرار دارند که از طریق پل‌های دی‌سولفیدی به یکدیگر متصل شده‌اند. انسولین در سلول‌های بتای پانکراس به طور پایه‌ای و با سرعت کم تولید می‌شود و به واسطهٔ محرک‌های مختلفی مانند قندها (گلوکز و مانوز)، اسیدهای آمینه (لوسین و آرژینین) و تحریک عصب واگ آزاد می‌شود. پس از ورود انسولین به جریان خون، توسط گیرنده‌های اختصاصی که در غشای اکثر بافت‌ها وجود دارند، جذب می‌شود. با این حال، تنها در تعداد محدودی از بافت‌های هدف مانند کبد، عضلات و بافت چربی، انسولین توانایی ایجاد پاسخ‌های زیستی در کمپلکس‌های گیرنده را دارد.

انسولین در بافت‌های هدف دارای اثرات متعددی است. این هورمون با تأثیر بر کبد، منجر به مهار گلیکوژنولیز (تجزیه گلیکوژن)، مهار تبدیل اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه به کتواسیدها، و مهار تبدیل اسیدهای آمینه به گلوکز می‌شود. همچنین، انسولین باعث افزایش ذخیره‌ی گلوکز در کبد به صورت گلیکوژن از طریق تحریک گلوکوکیناز و گلیکوژن سنتتاز و مهار فسفوریلاز می‌شود. افزایش سنتز تری‌گلیسرید و VLDL (Very Low-Density Lipoprotein) و تشکیل لیپوپروتئین نیز از دیگر اثرات این هورمون در کبد است.

انسولین همچنین دارای اثرات آنابولیک بر روی عضلات و کبد است. افزایش سنتز پروتئین در عضلات از طریق افزایش نقل و انتقال اسیدهای آمینه و سنتز پروتئین ریبوزومی، از اثرات این هورمون است. همچنین، انسولین باعث افزایش سنتز گلیکوژن در عضلات است، از طریق افزایش نقل و انتقال گلوکز، تحریک گلیکوژن سنتتاز و مهار فسفوریلاز در بافت عضلانی.

در بافت چربی، انسولین باعث افزایش ذخیره تری‌گلیسرید، انتقال گلوکز به داخل سلول‌ها و تهیه گلیسرول فسفات برای استریفیه کردن اسیدهای چرب و مهار لیپاز درون سلول می‌شود. عمر نیمه انسولین در گردش خون حدود ۳ تا ۵ دقیقه است و این هورمون در کبد و کلیه تجزیه می‌شود. تقریباً ۶۰ درصد از انسولین ترشح شده توسط غده پانکراس توسط کبد و ۳۵ تا ۴۰ درصد آن توسط کلیه از خون خارج می‌شود. در بیماران دیابتی که انسولین تزریقی زیر پوستی دریافت می‌کنند، این نسبت معکوس است، به این معنی که ۶۰ درصد انسولین توسط کلیه‌ها و ۳۰ تا ۴۰ درصد آن توسط کبد از خون خارج می‌شود. کمتر از یک درصد انسولین مصرفی به صورت تغییر نیافته توسط کلیه‌ها دفع می‌شود و بقیه به صورت متابولیت‌های مختلف در ادرار دفع می‌شوند. با توجه به عمر نیمه کوتاه انسولین در خون، برای استفاده در درمان از فرآورده‌ها و آنالوگ‌های این هورمون استفاده می‌شود. این فرآورده‌ها در جوانب مختلفی مانند روش تولید، توالی اسیدهای آمینه، غلظت، قابلیت حل شدن، زمان شروع اثر و مدت زمان اثر بیولوژیکی از یکدیگر متفاوت هستند.

با توجه به مدت اثر، این فرآورده‌ها را به ۴ دسته تقسیم می‌کنند:

۱- فرآورده‌های بسیار کوتاه اثر که شروع اثر آنها سریع بوده و طول اثر کمی دارند. به عنوان مثال، انسولین آسپارت و انسولین لیسپرو.
۲- انسولین کوتاه اثر که زمان شروع اثر آنها سریع است. به عنوان مثال، انسولین کریستال یا رگولار.
۳- انسولین متوسط الاثر مانند انسولین اِن‌پی‌اچ و انسولین لنته.
۴- انسولین‌های طولانی اثر مانند انسولین الترالنته و انسولین گلارژین.

با توجه به اثرات هورمون انسولین، به ویژه اثرات آنابولیک بر روی عضلات، فرآورده‌های متوسط و طولانی اثر انسولین در ورزشکاران در تلاش برای افزایش توده و قدرت عضلات، به خصوص در رشته‌های زیبایی اندام، پاورلیفتینگ و وزنه‌برداری، مورد استفاده قرار می‌گرفته است. با این حال، به دلیل کمبود شواهد علمی کافی درباره کارآیی و اثر انسولین در بدنسازی، مصرف آن بدون پایه علمی قابل قبول است. همچنین، با توجه به وجود عوارض جانبی انسولین، کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) در سال ۱۹۹۸ انسولین را همراه با سایر هورمون‌های پپتیدی نظیر هورمون رشد، فاکتورهای رشد شبه انسولین، اریتروپوئیتین، کورتیکوتروپین‌ها، hCG و مقلدها و آنالوگ‌های آن‌ها را در رده‌ی E داروهای ممنوعه در رقابت‌های ورزشی اعلام کرده است. لازم به ذکر است که مصرف هریک از فرآورده‌های انسولین توسط ورزشکاران در طول مسابقات ورزشی، بدون داشتن دلایل پزشکی مشروع مانند بیماری دیابت شیرین نوع ۱ و ۲ و بدون تأیید پزشک معتمد توسط کمیته و یا تیم، به عنوان دوپینگ محسوب می‌شود.

به منظور مبارزه با دوپینگ ناشی از مصرف انسولین،

امروزه از روش‌های تشخیصی و فناوری‌های پیشرفته مانند کروماتوگرافی مایع و طیف‌سنجی جرمی (LC, MS, MS) استفاده می‌شود. در این راستا، نمونه‌ی ادرار برای آنالیز کیفی و کمی به منظور تشخیص دوپینگ ناشی از مصرف فرآورده‌های متوسط و طولانی اثر انسولین مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از انسولین به منظور دوپینگ توسط ورزشکاران، به غیر از مسائل اخلاقی و قانونی، خطراتی برای سلامت ورزشکار دارد. بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف انسولین می‌تواند به سلامت ورزشکار آسیب برساند. هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) به عنوان یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف انسولین محسوب می‌شود. این عارضه به ویژه در صورت تأخیر در مصرف غذا و فعالیت‌های فزاینده‌ی بدنی مانند آنچه در ورزشکاران در طول تمرین‌ها و مسابقات ورزشی رخ می‌دهد، ممکن است رخ دهد. هیپوگلیسمی با علائمی همچون سردرد، تعرق، لرزش، تاکی‌کاردی (ضربان سریع قلب)، گیجی، تهوع، گرسنگی، درد شکم، بی‌اشتهایی و اختلالات رفتاری و در نهایت تشنج و کما همراه است.

واکنش‌های حساسیتی ناشی از استفاده موضعی از انسولین

(به همراه علائمی مانند درد، قرمزی، تورم، سوزش و خارش در محل تزریق) و در موارد شدید، واکنش‌های آنافیلاکتیک (با شیوع کمتر و تأثیرات عمومی)، از جمله عوارض جانبی استفاده از انسولین هستند. لیپودیستروفی نیز یکی دیگر از عوارض دارویی است که در محل تزریق اتفاق می‌افتد و باعث آتروفی یا هیپرتروفی بافت چربی زیر پوست به دلیل تزریق‌های مکرر در یک محل می‌شود. به همه این موارد توجه کرده و توصیه می‌شود که از استفاده نادرست از انسولین خودداری کنید. اگر علاقه‌مند به تقویت عضلات هستید، علاوه بر انجام تمرینات ورزشی منظم و صحیح، با یک پزشک متخصص تغذیه و رژیم درمانی مشورت کنید.