سرگیجه یک اصطلاح است که برای توصیف یک طیف از احساسات ناخوشایند مانند چرخش زمین به دور سر، ضعف یا عدم استحکام در هنگام حرکت استفاده می‌شود. این وضعیت در برخی مواقع ایجاد می‌شود، مانند هنگامی که فرد در رژیم غذایی قرار دارد یا در زمانی که وزن خود را استحکام میدهد. برخی از متخصصان علل سرگیجه در رژیم غذایی را به عنوان کم خونی، کاهش قند خون یا اختلالات سدیم در بدن توصیف می‌کنند.
این مقاله به شرح علل رایج سرگیجه، روش‌های پیشگیری از آن، مواد غذایی مجاز و غیرمجاز، و رژیم غذایی مناسب برای سرگیجه می‌پردازد.
علت شایعترین سرگیجه چیست؟
سرگیجه میتواند نوعی احساس سبکی در سر، پژمردگی و یا عدم تعادل در حرکت باشد که اندامهای حسی، به ویژه چشم و گوش را تحت تأثیر قرار میدهد. این حالت ممکن است در برخی مواقع به بیهوشی منجر شود. سرگیجه خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از اختلالات مختلف در بدن است. علایم سرگیجه معمولاً با احساس چرخش مانند حرکت اتاق درک می‌شود.
علاوه بر این، ممکن است احساس تلوتلو خوردن یا از دست دادن تعادل در هنگام ایستادن را نیز ایجاد کند. این وضعیت بین بزرگسالان به طور معمول شایع است و عموماً علت جدی ندارد. با این حال، اگر فرد بدون دلیل واضح و یا برای مدت طولانی دوره‌های مکرر سرگیجه را تجربه کند، باید با پزشک خود تماس بگیرد.
علل شایعترین سرگیجه عبارتند از:
۱. میگرن: میگرن میتواند یکی از علل شایع سرگیجه باشد.
۲. داروها: استفاده از برخی داروها نیز میتواند علت سرگیجه باشد. برخی داروها مانند ضد اضطراب، ضدافسردگی، داروهای فشار خون و آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است سرگیجه را تحریک کنند.
۳. مصرف الکل: مصرف مقادیر زیادی الکل نیز میتواند باعث سرگیجه شود.
۴. مشکلات گوش داخلی: مشکلات در ساختارهای داخلی گوش مانند بیماری منییر و بیماری منیر کوآل استعمال از علل شایع سرگیجه هستند.
نکته: لازم به ذکر است که این فقط چند مثال از علل شایع سرگیجه هستند و برای تشخیص دقیق و درمان، مشاوره و معاینه توسط یک پزشک متخصص الزامی است.
دیگر علت‌های سرگیجه عبارتند از:
۱. افت فشار خون وضعیتی: هایپوتنشن یا افت فشار خون میتواند باعث سرگیجه شود، به ویژه زمانی که از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده بروید. در این حالت، خون به سر شما به صورت سریع نمی‌تواند رسیده و ممکن است سرگیجه تجربه کنید. برای جلوگیری از این نوع سرگیجه، به بدن خود فرصت دهید تا به تغییر وضعیت عادت کند و همچنین با پزشک خود درباره ممکن است مشکلات در سیستم جریان خون مطرح کنید.
۲. کم‌آبی بدن: حتی کمی کم‌آبی در بدن میتواند باعث احساس بیهوشی، عدم استحکام و عدم تعادل شود، زیرا این وضعیت باعث کاهش جریان خون می‌شود.
۳. کمبود آب بدن: کمبود آب ممکن است باعث افت سریع فشار خون شود که در نتیجه سرگیجه ایجاد می‌شود. این اتفاق ممکن است در طول رژیم غذایی نیز رخ دهد و بدن به علت کم‌آبی سرگیجه در طی رژیم غذایی تجربه کند.
لطفا توجه داشته باشید که این فقط چند مثال از علل سرگیجه است و برای تشخیص و درمان دقیق، مشاوره و معاینه توسط پزشک خود ضروری است.
مصرف بیش از حد کافئین:
مصرف بیش از حد کافئین، که در روز حدود ۴۰۰ میلی‌گرم است، میتواند منجر به سرگیجه شود. کافئین به عنوان یک محرک عمل می‌کند و محرک‌ها باعث محدود شدن جریان خون به مغز می‌شوند. وقتی جریان خون به مغز به درستی صورت نگیرد، میتواند منجر به سرگیجه شود.
حمله عصبی:
گاهی اوقات همه ما نگرانی‌ها داریم، اما وقتی اضطراب با سرگیجه همراه می‌شود، میتواند نشانه یک حمله عصبی یا اختلال اضطراب باشد. حمله عصبی و اختلال اضطراب ممکن است باعث احساس سرگیجه شود، زیرا این مشکلات همیشه با ضربان قلب سریع و تنفس نفس‌زدن همراه می‌شوند که هردوی آنها می‌توانند عامل سرگیجه باشند. اگر در موقعیت‌های خاصی قادر به آرام کردن خود نیستید، با یک روانشناس یا مشاور صحبت کنید.
تنفس بسیار سریع یا هیپرونتیلاسیون:
وقتی به هیپرونتیلاسیون مبتلا می‌شوید، تنفستان بسیار سریع یا عمیق می‌شود. در این شرایط، سطح دی‌اکسید کربن در بدن کاهش می‌یابد و بدن قادر به ارسال اکسیژن به اندام‌ها نمی‌باشد. هیپرونتیلاسیون که اغلب در طی یک حمله اضطرابی رخ میدهد، میتواند علاوه بر سرگیجه، باعث معلول شدن فرد نیز شود.
عفونت گوش میانی:
هنگامی که گوش میانی شما عفونت می‌گیرد، ممکن است سرگیجه و یا عدم تعادل را تجربه کنید. اختلال در سیستم تعادل بدن میتواند علت اصلی سرگیجه باشد.
کمبود تیامین:
کمبود تیامین یا ویتامین B1 یکی دیگر از علل سرگیجه است. این ویتامین ضروری به تثبیت سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کند، بنابراین نقص آن میتواند باعث احساس ضعف و نامنظمی ضربان قلب شود، زیرا سیستم عصبی مشکل دارد.
با گذشت زمان، کمبود ویتامین B1 میتواند به بیماری کاردیومیوپاتی یا بزرگ شدن قلب منجر شود که باعث اختلال در جریان خون به مغز می‌شود. این نوع سرگیجه بسیار جدی است و نیاز به مراجعه به پزشک به طور فوری دارد.
علت سرگیجه در رژیم چیست؟
سرگیجه ممکن است به دلیل کمبود آب در بدن ایجاد شود، اما اغلب به علت کمبود سدیم (نمک) یا پتاسیم رخ میدهد. البته، در بعضی موارد، شرایط دیگر نیز می‌توانند عامل این مشکل باشند. سدیم در تنظیم تعادل مایعات بدن کمک می‌کند و در بیشتر غذاهایی که مصرف می‌کنیم (حتی مواد غذایی خام) حضور دارد.
با این حال، وقتی در زمان تعریق شدید، اسهال یا استفراغ، آب در بدن کاهش می‌یابد، سطح سدیم نیز ممکن است کاهش یابد. مصرف مناسب سدیم به طور معمول برای حفظ مقدار کافی مایعات در عروق خونی و در نتیجه حفظ فشار خون طبیعی کافی است. اما وقتی افراد در رژیم کاهش وزن قرار می‌گیرند و کربوهیدرات‌ها را کاهش می‌دهند، مقدار کل مایعات در داخل عروق خونی کاهش می‌یابد.
به همین دلیل، فشار خون نیز کاهش می‌یابد (به‌خصوص زمانی که فرد به‌طور ناگهانی از حالت نشسته یا خوابیده به حالت ایستاده تغییر موقعیت میدهد) و باعث ضعف، سبکی سر و سرگیجه می‌شود. این وضعیت به عنوان افت فشار خون ارتواستاتیک (فشار خون پایین ناشی از تغییر موقعیت) شناخته می‌شود.
سطوح پایین سدیم ممکن است علائمی شبیه به کمبود پتاسیم ایجاد کند. این علائم شامل سرگیجه، خستگی، کمبود انرژی و ضعف عضلانی (گرفتگی عضلات) می‌شوند. برای جلوگیری از این مشکل، به ویژه برای افرادی که مکمل پتاسیم مصرف می‌کنند، توصیه می‌شود نمک معمولی را به غذای خود اضافه کنند یا در طول رژیم کاهش وزن یک فنجان قرص حاوی سدیم بنوشند. بازیابی حجم طبیعی خون ممکن است در برخی موارد منجر به “احتباس موقت آب” شود، اما با ادامه رژیم کاهش وزن، این وضعیت بهبود خواهد یافت.
بعضی از بیماران علاوه بر مصرف قرص‌های مولتی ویتامین و مواد معدنی، برای حفظ سطح طبیعی پتاسیم از کلرید پتاسیم (یک مکمل پتاسیم قوی) در طول رژیم کاهش وزن استفاده می‌کنند. بیشتر آنها گزارش می‌دهند که با مصرف این قرص احساس بهتری دارند. در ادامه، چند علت دیگر سرگیجه در رژیم غذایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سرگیجه و سبکی سر میتواند ناشی از آلرژی غذایی باشد. در حالتی که فرد دچار آلرژی غذایی است، ممکن است علائم فیزیکی مختلفی از جمله سرگیجه و سبکی سر را تجربه کند. آلرژی‌های شایع غذایی شامل آلرژی به بادام‌زمینی، میوه‌ها و ماهی می‌باشند. با حذف یا محدود کردن مواد غذایی مورد حساسیت از رژیم غذایی، معمولاً بهبودی در علائم آلرژی غذایی مشاهده می‌شود.
علاوه بر این، قندخون نیز ارتباطی با سرگیجه دارد. در صورتی که وعده‌های غذایی حذف شود یا کالری کمتری از نیاز بدن برای عملکرد صحیح دریافت شود، ممکن است سطح قندخون به زیر سطح طبیعی کاهش یابد.
خستگی و سرگیجه از علائم رایج قندخون پایین است و اغلب در شرایطی رخ می‌دهند که افراد رژیم‌های شدید کاهش وزن را دنبال می‌کنند یا ورزش بیش از حد انجام می‌دهند. مصرف یک میان‌وعده معمولاً سطح قندخون را افزایش میدهد و باعث کاهش سرگیجه می‌شود.
ورزش بیش از حد، مصرف زیاد کافئین یا الکل میتواند باعث کمبود آب در بدن شود و در نتیجه باعث سرگیجه و سبکی سر شود. از دست دادن مایعات بدن همراه با عدم تعادل الکترولیت‌ها میتواند این علائم را تجربه کنید.
برای کنترل این علائم، می‌توانید حداقل ۸ لیوان آب در روز مصرف کنید و از مصرف الکل و کافئین پرهیز کنید. این اقدامات میتواند عوارض جانبی فیزیکی را کاهش دهد.
همچنین، فشار خون بالا و بیماری قلبی می‌توانند باعث سرگیجه شوند. رژیم غذایی غنی از سدیم و چربی‌های اشباع شده میتواند خطر فشار خون و کلسترول بالا را افزایش دهد که هر دو می‌توانند بر قلب فشار بیشتری ایجاد کنند.
برای کاهش فشار خون و سرگیجه، می‌توانید مصرف سدیم را کمتر از ۲۳۰۰ گرم در روز محدود کنید، مصرف چربی‌های اشباع و ترانس را کنترل کنید و از مصرف غذاهای پرچرب پرهیز کنید. در صورتی که شما به علت بیماری‌های مزمن یا فشار خون بالا تحت نظر پزشک هستید یا از دیورتیک‌های نگهدارنده پتاسیم استفاده می‌کنید، باید قبل از استفاده از مکمل‌های پتاسیم با پزشک خود مشورت کنید.
روش‌های پیشگیری از سرگیجه در رژیم غذایی می‌توانند به شرح زیر باشند:
افزایش مصرف کالری: برخی افراد در طول رژیم، به دلیل کاهش قندخون، سرگیجه و خستگی احساس می‌کنند. بدن برای عملکردهای اساسی خود مانند ترمیم سلول‌ها و تنظیم دما به انرژی نیاز دارد که از طریق مصرف غذا، به‌ویژه گلوکز، تامین می‌شود. کمبود گلوکز میتواند باعث سبکی سر، بی‌حالی و سرگیجه شود. برای جلوگیری از کاهش قندخون و سرگیجه در رژیم، به جای کاهش شدید کالری، می‌توانید مصرف کالری خود را افزایش دهید.
مصرف کربوهیدرات: برای رفع سریع سرگیجه ناشی از کاهش قندخون، می‌توانید حدود ۱۵ گرم کربوهیدرات مثل یک تکه میوه کوچک یا نصف فنجان آب‌میوه مصرف کنید. این اقدام باعث افزایش سطح گلوکز در بدن و کاهش سرگیجه می‌شود.
توجه داشته باشید که در صورت مشکلات مرتبط با سرگیجه در رژیم غذایی، مهم است با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا رژیم مناسبی برای شما تعیین شود. همچنین، رعایت تنوع و تعادل در مصرف مواد غذایی و دریافت کافی مایعات نیز برای حفظ سلامتی و پیشگیری از سرگیجه مهم است.
مصرف ریزمغذی‌ها، علاوه بر تأمین انرژی برای بدن به صورت گلوکز، به عنوان منابعی از ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز بسیار حائز اهمیت است. بدن اکثر ویتامین‌ها را به صورت ذخیره نمی‌کند، بنابراین کمبود آنها میتواند به سرعت تأثیر منفی بر روی سلامت بدن داشته و در موارد شدید حتی منجر به مرگ شود.
کمبود حتی یک ویتامین میتواند منجر به سوءتغذیه شود که ممکن است دلیلی برای احساس سرگیجه و خستگی در رژیم غذایی باشد. بنابراین، قبل از شروع هر رژیم غذایی، مشاوره از یک تغذیه‌شناس حائز اهمیت است تا یک برنامه غذایی مناسب برای شما طراحی و تنظیم شود که حاوی کالری، ویتامین‌ها و مواد معدنی متوازنی باشد و نیازهای بدن و سطح فعالیت شما را تأمین کند.
اگر قبلاً رژیم غذایی را شروع کرده‌اید و مشکوک هستید که ممکن است کمبود ویتامین یا مواد معدنی داشته باشید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا آزمایشاتی مانند پانل لیپید یا پانل کامل خون را برای بررسی کمبودهای احتمالی تجویز کند. این آزمایشات می‌توانند کمبودهای محتمل را مشخص کنند و به پزشک کمک کنند تا برنامه‌ای مناسب برای جبران کمبودها و بهبود وضعیت تغذیه‌ای شما تهیه کند.
مصرف کافی آب
یکی از علل سرگیجه در رژیم کاهش وزن میتواند کمبود آب در بدن باشد. کمبود آب در بدن میتواند منجر به علائم زیر شود:
بی‌حالی و سرگیجه
احساس خستگی
سبکی سر
احساس تورم
گودی چشم
سردرد
ادرار تیره رنگ
ضربان قلب نامنظم
برای اطمینان از عدم کمبود آب در بدن، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:
رنگ ادرار: اگر رنگ ادرار شما روشن است و نهایتاً هنگام ورزش به طور مداوم عرق می‌کنید و پوست شما به سرعت به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد، می‌توانید بگویید که کمبود آب ندارید.
مقدار آب مصرفی مناسب برای هر فرد در روز براساس توافق بین‌المللی معین نشده است. این مقدار وابسته به جسم شخص، سطح فعالیت، وضعیت سلامت و شرایط آب و هوایی محل سکونت فرد متفاوت است.
اگرچه در بیشتر موارد برای درمان سرگیجه نیاز به دارو نیست، اما برخی داروها وجود دارند که می‌توانند برای درمان علل اساسی سرگیجه استفاده شوند.
درمان سرگیجه در رژیم لاغری ممکن است شامل داروهای زیر باشد:
داروهای ضد اضطراب
داروهای ضد کولینرژیک یا ضد هیستامین
داروهای میگرن
اگر این درمان‌ها به کاهش سرگیجه کمک نکنند، ممکن است نیاز به تغییر در شیوه زندگی یا مراجعه به پزشک باشد. طب سوزنی یکی از روش‌های رایج درمانی است که ممکن است در کاهش سرگیجه موثر باشد. همچنین، روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به تسکین سرگیجه کمک کنند، مانند مانورهای موقعیت سر، تعادل درمانی یا روان‌درمانی.
مانورهای موقعیت سر به روش Epley می‌توانند در کاهش سرگیجه مفید باشند. این مانورها شامل حرکت دادن سر به روش‌های خاص برای تغییر مکان کریستال‌های کوچک کلسیم هستند که ممکن است سرگیجه را ایجاد کنند. قبل از استفاده از این روش، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
تعادل درمانی: روش‌های مختلفی وجود دارد که افراد می‌توانند با انجام آنها بدن خود را به گونه‌ای تمرین دهند که حساسیت کمتری نسبت به حرکت داشته باشند. اگر سرگیجه ناشی از مشکل در گوش داخلی باشد، این روش‌ها می‌توانند کمک کننده باشند.
روان‌درمانی: اگر فردی سرگیجه مرتبط با اختلال اضطرابی داشته باشد، روان‌درمانی ممکن است به او برای تسکین این علامت کمک کند.
موادغذایی لازم برای پیشگیری از سرگیجه در رژیم:
گنجاندن برخی از غذاها در رژیم غذایی میتواند به حفظ تعادل سالم مایعات و کاهش چندین علت سرگیجه در رژیم لاغری کمک کند. این مواد شامل موارد زیر می‌شوند:
میوه‌هایی که سرشار از ویتامین C هستند، مانند توت‌فرنگی، تمشک، بلوبری، آناناس و مرکبات.
مصرف موز، انگور و زردآلو میتواند به کاهش علائم سرگیجه در افرادی که دچار تجمع مایع گوش داخلی هستند، کمک کند.
آجیل‌ها، به‌خصوص آن‌هایی که ویتامین B بالایی دارند، مانند بادام، گردو و فندق.
سبزیجاتی مانند مارچوبه، کلم بروکلی و فلفل.
پروتئین‌های بدون پوست و چربی مانند مرغ و ماهی.
موادغذایی غیرمجاز برای سرگیجه در رژیم:
گاهی‌اوقات محرک‌های غذایی می‌توانند باعث ایجاد یک بیماری (موقت یا مزمن) منجربه سرگیجه شوند. به‌عنوان مثال، مصرف برخی غذاها با میگرن مرتبط است که یکی از علائم آن سرگیجه است.
سایر مواد غذایی مشکوک به ایجاد سرگیجه عبارتند از:
الکل
شکلات
محصولات لبنی
غذاهای حاوی مونوسدیم گلوتامات
غذاهای ترش
محصولات حاوی کافئین، مانند قهوه یا نوشابه‌های گازدار
کافئین یک محرک است و میتواند ضربان قلب را افزایش دهد. کسانی که سابقه مشکلات قلبی یا سن بالاتری دارند، ممکن است نتوانند این تغییرات در ضربان قلب را تحمل کنند و احساس سرگیجه داشته باشند.
رژیم غذایی مناسب برای سرگیجه:
غذایی که می‌خوریم تأثیرات مهمی بر سلامتی ما دارد. برای افراد مبتلابه سرگیجه، برخی تغییرات در انتخاب‌های غذایی کافی است تا خطر حمله سرگیجه و ناراحتی ناشی از علائم مرتبط را کاهش دهد. البته تغییر رژیم غذایی ممکن است سخت باشد، اما نکات زیر میتواند به تسکین این مساله کمک کند:
سطوح پایین قندخون ممکن است باعث سرگیجه و از دست‌دادن تعادل شود. بهتر است از غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین مانند آجیل، میوه‌های خشک، نان سبوس‌دار، جو سبوس‌دار، کرفس و کره بادام‌زمینی استفاده کنید.
پروتئین بدون چربی میتواند به تثبیت قندخون کمک کند. مرغ بدون پوست، ماهی، کینوا و جو را در رژیم غذایی روزانه خود جای دهید.
سطوح پایین هموگلوبین میتواند سرگیجه را تحریک کند. مصرف بادام، خرما، مارچوبه، توفو، عدس و سبزیجات سبز برگ مانند اسفناج را توصیه می‌کنیم.
کمبود ویتامین C ممکن است یکی از علل سرگیجه در رژیم غذایی باشد. برای تأمین ویتامین C، می‌توانید کلم بروکلی، کیوی، گوجه‌فرنگی، اسفناج، فلفل و مرکبات را بیشتر مصرف کنید.
حداقل یک و نیم لیتر آب، چای گیاهی یا نوشیدنی‌های بدون قند را هر روز مصرف کنید.
با رعایت این نکات در رژیم غذایی خود، می‌توانید به کاهش سرگیجه و بهبود علائم مرتبط با آن دست یابید.
نظرات کاربران