تالاسمی یک گروه از بیماری‌های ارثی است که بر ماده‌ای در خون به نام هموگلوبین تأثیر می‌گذارد. در افراد مبتلا به تالاسمی، هموگلوبین یا به طور کامل تولید نمی‌شود یا به صورت ناکافی تولید میشود. هموگلوبین یک پروتئین است که توسط گلبول‌های قرمز خون برای حمل اکسیژن در سراسر بدن استفاده میشود. بنابراین تالاسمی را می‌توان به عنوان یک نوع کم‌خونی در نظر گرفت، اما با این تفاوت که ریشه‌ی آن به طور کامل ژنتیکی است و با سایر کم‌خونی‌های معمول متفاوت است.
خوشبختانه، بیشتر نوزادان مبتلا به تالاسمی نوعی خفیف آن را دارند که به آن “تالاسمی مینور” یا “تالاسمی طفیف” نیز گفته میشود. راه اصلی در مقابله با این اختلال، رعایت یک رژیم غذایی خاص است که باعث کاهش عوارض تالاسمی میشود. پس با ادامه‌ی این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی رژیم غذایی مخصوص تالاسمی مینور بپردازیم.
در رژیم غذایی تالاسمی مینور، مواد غذایی مجاز به صورت زیر است:
غلات: میتوانید از غلاتی مانند سبوس گندم، ذرت، جو، برنج و سویا استفاده کنید. اما برای کاهش جذب آهن در بدن، توصیه میشود آنها را همراه با مواد غذایی غنی از ویتامین C مصرف نکنید. به عنوان مثال، شیر را با غلات میل کنید. همچنین پروتئین سویا می‌تواند به کاهش جذب آهن در بدن کمک کند.
- چای، قهوه و ادویه‌جات: مصرف قهوه، چای و ادویه‌هایی مانند پونه کوهی می‌تواند جذب آهن را کاهش دهد. بنابراین بیماران تالاسمی می‌توانند چای و قهوه را به مقدار معتدل مصرف کنند.
- محصولات لبنی: شیر، پنیر، ماست و سایر محصولات لبنی می‌توانند جذب آهن را در بدن کاهش دهند. برای کنترل وزن، میتوانید شیر کم چرب یا بدون چربی را انتخاب کنید.
- ویتامین E: بیماران تالاسمی باید غذاهایی که حاوی ویتامین E هستند، مثل آجیل، غلات و تخم‌مرغ را مصرف کنند. همچنین، میتوانید از روغن زیتون برای افزایش دریافت و جذب ویتامین E استفاده کنید.
- کلسیم: کلسیم یکی از عناصر اصلی در رژیم غذایی تالاسمی مینور است. بنابراین، میتوانید از غذاهایی که حاوی کلسیم هستند استفاده کنید. همچنین، مصرف کلسیم به حفظ استخوان‌های سالم و قوی کمک می‌کند.
مواد غذایی غیرمجاز در رژیم غذایی تالاسمی مینور عبارتند از:
- هندوانه: هندوانه حاوی مقدار زیادی آهن است و همچنین حاوی سطوح بالایی از ویتامین C است که باعث افزایش جذب آهن در بدن میشود. بنابراین، بیماران تالاسمی مینور باید از مصرف هندوانه خودداری کنند.
- خرما: خرما به‌خصوص برای افرادی که سطوح هموگلوبین و آهن در گلبول‌های قرمز خونشان پایین است، توصیه میشود. اما در رژیم غذایی تالاسمی مینور، باید از خوردن خرما خودداری کرد.
بیماران تالاسمی مینور باید به این نکته توجه داشته باشند که رژیم غذایی خود را برای جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای مناسب و تنوع بخشند. مصرف غذاهای غنی از آهن مانند غلات، گوشت قرمز و سبزیجات برگ سبز باید محدود شود و همچنین باید از غذاهایی که حاوی ویتامین C هستند، اجتناب کرد.
با رعایت این نکات، بیماران تالاسمی مینور می‌توانند از عوارض جدی کمبودهای تغذیه‌ای جلوگیری کنند و سلامتی خود را حفظ کنند.
مواد غذایی غیرمجاز در رژیم غذایی تالاسمی مینور عبارتند از:
- سبزیجات سبز و برگ‌دار: سبزیجاتی مانند کلم‌پیچ، اسفناج و کلم بروکلی، غنی از آهن هستند و بنابراین برای بیماران تالاسمی مینور به عنوان غذاهای “غیر قابل خوردن” محسوب می‌شوند.
- حبوبات: بیشتر انواع حبوبات مانند نخود، لوبیا، سویا، لوبیا چشم‌بلبلی و غیره، حاوی مقدار زیادی آهن هستند و بنابراین در رژیم غذایی تالاسمی مینور قرار نمی‌گیرند.
- کره بادام‌زمینی: اگرچه کره بادام‌زمینی مقدار متوسطی آهن دارد، اما باز هم باید از مصرف روزانه آن خودداری شود.
- کشمش: کشمش حاوی مقدار کمی از ویتامین C است، اما مقدار زیادی آهن و سایر مواد معدنی دارد. بنابراین، بیماران تالاسمی باید همواره از مصرف کشمش خودداری کنند.
- گوشت قرمز: آهن در گوشت قرمز به راحتی در بدن انسان‌های گوشت‌خوار جذب میشود. بهتر است بیماران تالاسمی از مصرف گوشت قرمز مانند گوشت گوساله، گوسفند و گاو خودداری کنند.
با رعایت این نکات، بیماران تالاسمی مینور می‌توانند رژیم غذایی مناسبی را دنبال کرده و از کمبودهای تغذیه‌ای جلوگیری کنند.
مراقبت‌های تغذیه‌ای در تالاسمی مینور بسیار مهم هستند. این بیماری به دلیل کم‌خونی همولیتیک، افزایش نیازهای تغذیه‌ای و عوارضی مانند اضافه بار آهن و دیابت، ممکن است باعث کمبودهای تغذیه‌ای شود. بنابراین، برای رفع این کمبودها و حفظ سلامتی بیماران، مراقبت‌های تغذیه‌ای خاصی باید رعایت شود.
بیماران تالاسمی مینور باید سالانه توسط یک متخصص تغذیه مورد ارزیابی قرار گیرند تا نیازهای غذایی ضروری شامل کلسیم، ویتامین D، فولات، مواد معدنی کمیاب (مانند مس، روی و سلنیوم) و ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان (مانند ویتامین E و C) بررسی شود.
آزمایشات آزمایشگاهی تغذیه سالانه باید شامل اندازه‌گیری سطح آلبومین، 25 هیدروکسی ویتامین D، گلوکز ناشتا، روی پلاسمای ناشتا، مس سرم، سرولوپلاسمین، سلنیوم سرم، آلفا و گاما توکوفرول، آسکوربات پلاسما و فولات سرم باشد.
با توجه به تاریخچه تغذیه، عوارض بیماری و وضعیت رشد بیمار (به‌خصوص کودکان)، توصیه‌هایی در مورد مصرف مکمل‌های غذایی در رژیم غذایی تالاسمی مینور داده میشود. به‌طور کلی، مکمل‌های مولتی‌ویتامین بدون حاوی آهن (مانند Centrum Silver به شکل قرص یا جویدنی که در دسترس است) توصیه میشود.
در نهایت، با رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای و مصرف مناسب مکمل‌های غذایی، بیماران تالاسمی مینور می‌توانند از کمبودهای تغذیه‌ای جلوگیری کنند و سلامتی خود را حفظ کنند. توصیه‌ها و مراقبت‌های تغذیه‌ای باید توسط یک تخصصی در این زمینه ارائه شود.
برای بیماران تالاسمی بدون نیاز به تزریق خون، توصیه میشود مکمل فولات روزانه به مقدار ۱ میلی‌گرم مصرف شود. همچنین، رژیم غذایی با مقدار کمی آهن توصیه میشود، به این معنی که باید از غلات غنی‌شده با آهن و سایر محصولاتی که آهن غنی هستند، اجتناب شود. همچنین، مصرف بیش از حد گوشت قرمز نیز توصیه نمی‌شود. نوشیدن چای سیاه همراه با وعده‌های غذایی نیز برای کاهش جذب آهن از غذا توصیه میشود.
اما برای بیمارانی که نیاز به تزریق خون دارند، رژیم غذایی کم آهن لازم نیست و ممکن است کیفیت زندگی برخی از این بیماران را کاهش دهد. مقدار آهنی که از یک واحد گلبول قرمز بسته‌بندی شده (۲۰۰ میلی‌گرم) به دست می‌آید، بسیار بیشتر از آهنی است که از یک استیک ۵ میلی‌گرمی به دست می‌آید.
علاوه بر این، برای بیمارانی که سطح ۲۵ هیدروکسی ویتامین D در دسی لیتر خونشان کمتر از ۲۰ نانوگرم است، توصیه میشود مکمل ویتامین D به میزان ۵۰۰۰۰ واحد بین‌المللی یک بار در هفته تا زمانی که سطح ویتامین D به حالت طبیعی برسد، مصرف شود. در صورت ناکافی بودن رژیم غذایی، تشویق به مصرف مکمل کلسیم نیز صورت می‌گیرد.
به بیمارانی که نیازهای غذایی خاص دارند، باید مشاوره داده شود. این افراد شامل افراد مبتلا به دیابت یا عدم تحمل لاکتوز، گیاهخواران، بارداران و افرادی که از داروهای کیلاتور خوراکی یا داروهای بیس فسفونات استفاده می‌کنند، می‌شوند. آنها باید از مصرف الکل و سیگار خودداری کنند. مصرف الکل باعث تشدید آسیب اکسیداتیو آهن و افزایش اثر هپاتیت B و C بر بافت کبد میشود. همچنین، سیگار کشیدن تأثیر منفی بر بازسازی استخوان دارد و می‌تواند با پوکی استخوان همراه باشد.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای بیماران مبتلا به تالاسمی مینور به شرح زیر است:
رژیم غذایی کم‌چرب و گیاهی بهترین انتخاب برای اکثر افراد، از جمله مبتلایان به تالاسمی مینور است.
در صورتی که سطح آهن خونتان بالاست، ممکن است لازم باشد غذاهای غنی از آهن را در رژیم غذایی خود محدود کنید. ماهی و گوشت سرشار از آهن هستند، بنابراین ممکن است لازم باشد مصرف آنها را محدود کنید.
همچنین، بهتر است از مصرف غلات، نان‌ها و آب میوه‌های غنی‌شده که حاوی سطوح بالای آهن هستند، خودداری کنید.
تالاسمی می‌تواند منجر به کمبود اسید فولیک (فولات) شود. برای جلوگیری از اثرات سطوح بالای آهن و محافظت از گلبول‌های قرمز، مصرف اسید فولیک ضروری است. این ویتامین B به‌طور طبیعی در غذاهایی مانند سبزیجات برگ‌دار تیره و حبوبات یافت میشود. در صورتی که اسید فولیک کافی را از رژیم غذایی دریافت نمی‌کنید، پزشک ممکن است توصیه کند مکمل فولیک اسید 1 میلی‌گرم را روزانه مصرف کنید.
باید توجه داشت که هیچ رژیم غذایی خاصی نمی‌تواند تالاسمی مینور را درمان کند، اما خوردن غذاهای مناسب می‌تواند کمک کننده باشد. همیشه تغییراتی که در رژیم غذایی خود ایجاد می‌کنید را با پزشک خود مطرح کنید.
در رژیم غذایی تالاسمی مینور، برخی از بهترین خوراکی‌هایی که میتوانید مصرف کنید، عبارتند از:
- غلات: غلاتی مانند برنج قهوه‌ای، جو، گندم و ذرت به عنوان منابعی غنی از کربوهیدرات و فیبر در رژیم غذایی تالاسمی مینور مفید هستند.
- تخم‌مرغ: تخم‌مرغ سرشار از پروتئین، ویتامین D و ویتامین B12 است. این مواد مغذی اهمیت زیادی در حفظ سلامتی بیماران تالاسمی مینور دارند.
- روغن زیتون: روغن زیتون حاوی چربی‌های ناسaturated و آنتی‌اکسیدان‌های قوی است. مصرف مقدار معقولی از روغن زیتون در رژیم غذایی می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت بیماران تالاسمی مینور کمک کند.
- لبنیات کم‌چرب: محصولات لبنی کم چرب مانند شیر، ماست و دوغ به عنوان منابعی غنی از کلسیم و پروتئین در رژیم غذایی تالاسمی مینور مفید هستند.
حتماً باید توجه داشت که علاوه بر این خوراکی‌ها، نیازمندی‌های غذایی دیگر نیز در رژیم غذایی تالاسمی مینور وجود دارد. مهم است که تنوع غذایی را رعایت کنید و به مقادیر مناسب از تمام گروه‌های غذایی اعم از میوه‌ها، سبزیجات، گوشت، ماهی، آبمیوه‌های طبیعی و غیره توجه کنید. همچنین، در صورت نیاز، مشاوره یک تغذیه‌شناس یا پزشک را دریافت کنید.
در رژیم غذایی تالاسمی مینور، اصول برنامه غذایی را برای رعایت رژیم کم‌آهن:
اجتناب از مصرف بیش‌ازحد سبزیجات برگ سبز: مصرف زیاد سبزیجاتی مانند اسفناج، گل‌کلم و کلم‌پیچ که غنی از آهن هستند، بهتر است محدود شود. به جای آن می‌توان از سبزیجات قرمز-نارنجی مانند هویج و گوجه‌فرنگی، و همچنین میوه‌هایی مانند انگور سیاه استفاده کرد.
سوپ پیاز و هویج: سوپی که با ترکیب پیاز و هویج تهیه میشود، یک گزینه سالم برای رژیم غذایی تالاسمی مینور است. طعم ملایم این غذا با استفاده از گیاهان مخلوط و پودر فلفل، طعم شیرین را به آن اضافه می‌کند.
مصرف چای سیاه پس از وعده غذایی: مصرف یک لیوان چای سیاه پس از غذا می‌تواند جذب آهن از وعده‌های غذایی را کاهش دهد.
افزودن کلسیم به رژیم غذایی: برای حفظ سلامت استخوان‌ها در بیماران تالاسمی مینور، باید کلسیم کافی را به رژیم غذایی اضافه کنید. مصرف لبنیاتی مانند شیر، کشک و پنیر توصیه میشود. همچنین، کلسیم می‌تواند جذب آهن را متوقف کند. در صورت داشتن مشکل افزایش وزن، میتوانید از محصولات لبنی کم چرب استفاده کنید.
مصرف گوجه‌فرنگی: مصرف یک رایتا گوجه‌فرنگی ساده در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به بدن کمک کند. در این دستور غذایی، بهتر است از افزودن گشنیز خودداری کنید.
مصرف مکمل کلسیم: در صورت نیاز و در صورت عدم دریافت کلسیم کافی از غذا، مصرف مکمل کلسیم توصیه میشود.
در رژیم غذایی تالاسمی مینور، می‌توصیه میشود:
از غلات غنی از آهن اجتناب کنید و به جای آن، آرد برنج را به اشکال مختلف به غذای خود اضافه کنید.
موز منبع خوبی از اسید فولیک است و به ساخت گلبول‌های قرمز کمک می‌کند.
در رژیم غذایی تالاسمی مینور، گیاهان طبیعی مانند تولسی و زنجبیل را به جای داشته باشید، زیرا به تقویت ایمنی شما کمک می‌کنند. میتوانید یک لیوان کوچک آب تولسی بنوشید تا به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
ویتامین D برای تقویت استخوان ضروری است. حداقل ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در روز درمعرض نور آفتاب قرار بگیرید.
آب کافی بنوشید و در برنامه غذایی روزانه خود میتوانید یک لیوان دوغ را قرار دهید.
برای کاهش التهاب و دفع رادیکال‌های آزاد، روی مصرف ویتامین E تمرکز کنید. گردو، بادام و روغن زیتون را به مقدار متوسط مصرف کنید.
مصرف حبوباتی که دارای آهن بالا هستند را محدود کنید.
برای تالاسمی مینور، رژیم غذایی باید به گونه‌ای باشد که از یک سو، مصرف آهن را کاهش دهد و از سوی دیگر، با عدم مصرف ویتامین C در همان وعده‌های غذایی، جذب آهن را کمتر کند. بهتر است مرکبات و غذاهایی که حاوی ویتامین C هستند، حداقل ۳ تا ۴ ساعت پس از وعده غذایی مصرف شوند. در ارتباط با مصرف آهن، میتوانید راهنمایی‌های زیر را برای بهترین نتیجه از رژیم غذایی تالاسمی مینور در نظر بگیرید:
غذاهای پروتئینی: پروتئین برای رشد و نمو بسیار حائز اهمیت است، اما باید مراقب باشید که بسیاری از غذاهای پروتئینی حاوی آهن نیز هستند. در انتخاب غذاهای پروتئینی، به موارد زیر توجه کنید: تخم‌مرغ، ماست، لوبیا، کره بادام‌زمینی، آجیل، پنیر، سویا.
غذاهایی که در حد معقول مصرف شوند (حاوی آهن بیشتری هستند): گوشت گاو، گوشت بره، گوشت خوک، جگر، مرغ ارگانیک.
کلسیم و ویتامین D برای رژیم غذایی تالاسمی مینور بسیار مهم هستند، زیرا برخی از مشکلات جانبی سلامتی که در افراد مبتلا به تالاسمی رخ می‌دهد، تأثیری بر تشکیل استخوان دارد.
منابع کلسیم: مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم می‌تواند مفید باشد. به موارد زیر توجه کنید: شیر، ماست، پنیر، لوبیای سفید.
منابع ویتامین D: مصرف شیر غنی‌شده با ویتامین D پیشنهاد میشود. همچنین، برای دریافت ویتامین D، میتوانید مدتی را در زیر نور مستقیم خورشید سپری کنید.
دریافت مقدار کافی ویتامین D از طریق غذا ممکن است دشوار باشد، بنابراین شما ممکن است به مکمل نیاز داشته باشید.
میزان مورد نیاز ویتامین D برای گروه‌های سنی مختلف به شرح زیر است:
نوزادان و کودکان جدیدالولاده: ۴۰۰ واحد در روز
کودکان: ۱۰۰۰ واحد در روز
نوجوانان و بزرگسالان: ۲۰۰۰ واحد در روز
در این رژیم غذایی، باید از مصرف برخی غذاها که در جذب آهن مشکل ایجاد می‌کنند، خودداری کنید. موارد زیر از این غذاها هستند:
لبنیات
چای (مانند چای سیاه) و قهوه
سویا (شیر، ادامه‌دهنده‌های گوشت، توفو)
با رعایت این راهنماها و مشاوره با یک تغذیه‌شناس متخصص، میتوانید رژیم غذایی مناسبی برای تالاسمی مینور داشته باشید.
مراقبت از میزان مایعات در بدن خود را تضمین کنید و هیدراتاسیون کافی را حفظ کنید. هرگز به بدنتان اجازه ندهید در مدت طولانی با کمبود آب مواجه شود.
ممکن است برخی از افراد مبتلا به تالاسمی مینور نیاز به مصرف مولتی ویتامین داشته باشند تا از برآورده شدن نیازهای غذایی خود اطمینان حاصل کنند.
مولتی ویتامین‌های توصیه شده برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور عبارتند از: مولتی ویتامین بزرگسالان و مولتی‌مینرال بدون آهن.
تأثیر تالاسمی مینور بر روند بارداری به طور قابل توجهی منفی نیست. بنابراین، رژیم غذایی تالاسمی مینور در زنان باردار تقریباً مشابه دیگر افراد مبتلا است. با این حال، اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، به دلیل اهمیت بالای این موضوع، بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
نظرات کاربران