در تابستان سال ۱۹۸۲، نوشابه‌های رژیمی وارد بازار شدند و باعث شگفتی و تعجب افراد زیادی شدند. این بار برای اولین بار یک نوشابه کم‌کالری با میزان کمتری قند و چربی عرضه شده بود که به کسی یادآوری نمی‌کرد که هر جرعه‌اش چه اثرات غم‌انگیزی روی بدن دارد. اما پس از آن، در سال ۲۰۰۵، نوشابه‌های زیرو (Zero) وارد فروشگاه‌ها شدند.
یک فرد در آزمایشگاه‌های کوکاکولا به طور کاملاً نوآورانه عمل کرد و قصد داشت یک نوشیدنی رژیمی را تولید کند که طعم آن بیشتر شبیه نوشابه‌های شیرین معمولی باشد. اما آیا این دو نوع نوشیدنی واقعاً طعم‌های متفاوتی دارند؟
آیا نوشابه رژیمی یا نوشابه‌های زیرو فقط تبلیغات برندهای تجاری معروف جهان برای افزایش فروش هستند؟
این مقاله علاوه بر پاسخ به این سوالات، به ارزش غذایی، اثرات مضر، تفاوت آن با نوشابه‌های معمولی، میزان کافئین و تأثیر آن بر افزایش وزن، دیابت و فرسایش دندان نیز خواهد پرداخت.
مواد تشکیل‌دهنده نوشابه زیرو شامل چهارچوب اصلی است که به صورت عمده در ترکیب آن استفاده می‌شود.
این مواد عبارتند از:
- آب: آب به عنوان ماده پایه در تهیه نوشابه‌ها استفاده می‌شود و حجم اصلی محصول را تشکیل می‌دهد.
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی: برای جایگزینی قندهای افزودنی در نوشابه‌های زیرو، از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌شود. این ترکیبات شیرین‌کننده به محصول طعم شیرین می‌بخشند، اما قندخون را افزایش نمی‌دهند. این روش به افرادی که به‌طور منظم نوشابه مصرف می‌کنند، اجازه می‌دهد مصرف قند را به صورت قابل قبولی کاهش دهند.
- رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌ها: برای بهبود ظاهر و طعم نوشابه‌های زیرو، از رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌ها استفاده می‌شود. این مواد به محصول زیبایی و طعم مطلوبی می‌بخشند.
- اسیدها و مواد افزودنی: برخی از اسیدها و مواد افزودنی نیز به ترکیب نوشابه زیرو اضافه می‌شوند تا خواص حفظ کننده، ترش کننده و پایدار کننده را فراهم کنند.
استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی در نوشابه‌های زیرو به افراد امکان می‌دهد تا میزان قند مصرفی خود را کاهش داده و همچنین از مشکلاتی مانند افزایش قندخون جلوگیری کنند. با این حال، همیشه مهم است توجه داشته باشید که هرگونه تغییر در رژیم غذایی خود را با مشاوره کارشناسان تغذیه مطرح کنید.
نوشابه‌های رژیمی نمونه‌هایی از نوشیدنی‌ها هستند که به منظور جلوگیری از مصرف قندهای افزودنی تولید می‌شوند. اما در اواخر، نوشابه‌هایی با نام “زیرو” نیز به بازار عرضه شده‌اند. کوکاکولا یکی از محصولات محبوب این دسته نوشابه‌هاست. در ادامه، مواد تشکیل‌دهنده و حقایق تغذیه‌ای جالبی درباره نوشابه‌های زیرو و رژیمی ذکر شده است.
ارزش غذایی نوشابه‌های زیرو
مواد تشکیل‌دهنده نوشابه‌های زیرو عبارتند از:
آب گازدار
رنگ کاراملی
اسید فسفریک
آسپارتام
بنزوات پتاسیم (برای حفظ طعم)
طعم‌های طبیعی
سیترات پتاسیم
آسه سولفام پتاسیم
کافئین
این نوشابه‌ها حاوی اسیدآمینه فنیل آلانین نیز هستند، بنابراین افرادی که مبتلا به بیماری فنیل کتونوری (PKU) هستند، باید از مصرف آنها خودداری کنند. یک بطری 355 میلی‌لیتری از نوشابه زیرو،
شامل مقادیر زیر است:
کالری: ۰
چربی کل: ۰ گرم
سدیم: ۴۰ میلی‌گرم
کل کربوهیدرات: ۰ گرم
کل قندها: ۰ گرم
پروتئین: ۰ گرم
پتاسیم: ۶۰ میلی‌گرم
کافئین: ۳۴ میلی‌گرم
این نوشابه‌ها طعم‌های متنوعی مانند گیلاس، وانیل گیلاس، وانیل پرتقالی و وانیلی دارند. همچنین نوع بدون کافئین از این نوشابه‌ها نیز در بازار موجود است.
نوشابه‌های رژیمی از ترکیباتی تشکیل شده‌اند که شامل آب گازدار، شیرین‌کننده‌های مصنوعی یا طبیعی، رنگ‌ها، طعم‌دهنده‌ها و افزودنی‌های دیگر می‌شوند. این نوشیدنی‌ها معمولاً دارای کالری کم یا بدون کالری هستند. به‌عنوان مثال، یک قوطی ۳۵۴ میلی‌لیتری نوشابه رژیمی کوکاکولا، بدون کالری، قند، چربی و پروتئین است.
اما لازم به ذکر است که همه نوشابه‌هایی که از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌کنند، کم‌کالری یا بدون قند نیستند. برخی از آنها از ترکیب شکر و شیرین‌کننده استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، یک قوطی کوکاکولا که حاوی شیرین‌کننده طبیعی استویا است، دارای ۹۰ کالری و ۲۴ گرم قند است. البته، دستورالعمل‌ها و ترکیبات دقیق این نوشابه‌ها بسته به برند مختلف ممکن است متفاوت باشد.
اما برخی از ترکیبات رایج در نوشابه‌های رژیمی عبارتند از:
- آب گازدار: استفاده از دی‌اکسید کربن در آب به منظور ایجاد حباب‌ها و گازدار شدن نوشابه.
- شیرین‌کننده‌ها: شامل شیرین‌کننده‌های مصنوعی معمولی مانند آسپارتام، ساخارین، سوکرالوز و یا شیرین‌کننده‌های گیاهی مانند استویا هستند که شیرینایی بیشتری نسبت به شکر معمولی دارند.
- اسیدها: استفاده از اسید سیتریک، مالیک و فسفریک برای ایجاد طعم ترش و متعادل در نوشابه‌های رژیمی؛ اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد این نوشابه‌ها می‌تواند با فرسایش مینای دندان مرتبط باشد.
- رنگ‌ها: رنگ‌های شایع استفاده شده در نوشیدنی‌های رژیمی شامل کاروتنوئیدها، آنتوسیانین‌ها و کارامل‌ها هستند.
- طعم: در نوشیدنی‌های رژیمی یا نوشیدنی‌های زیرو، از انواع مختلفی از آب‌میوه‌های طبیعی یا طعم‌دهنده‌های مصنوعی استفاده می‌شود. این طعم‌ها شامل میوه‌ها، انواع توت‌ها، گیاهان دارویی و کولا می‌شود.
- مواد نگهدارنده: بنزوات پتاسیم معمولاً به عنوان مواد نگهدارنده در نوشیدنی‌های رژیمی استفاده می‌شود.
- کافئین: محتوای کافئین در نوشیدنی‌های رژیمی متفاوت است. به عنوان مثال، یک قوطی نوشابه رژیمی کوکاکولا شامل ۴۶ میلی‌گرم کافئین است و قوطی نوشابه رژیمی پپسی حاوی ۳۵ میلی‌گرم کافئین است.
آیا نوشابه رژیمی منجر به کاهش وزن می‌شود؟
تحقیقات مختلف درباره اثرات نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی مانند کوکاکولا زیرو و سایر نوشیدنی‌های مصنوعی بر کاهش وزن صورت گرفته است. یک مطالعه مشاهده‌ای به مدت ۸ سال نشان داد که افرادی که بیش از ۲۱ نوشیدنی شیرین‌شده مصنوعی در هفته مصرف می‌کردند، تقریباً دو برابر بیشتر از افرادی که این نوشیدنی‌ها را مصرف نمی‌کردند، با مشکلات اضافه‌وزن و چاقی مواجه شدند.
همان مطالعه در مکان دیگری نشان داد که کلیت کالری دریافتی روزانه در افرادی که با وجود مصرف نوشیدنی‌های رژیمی وزن اضافه کرده بودند، کمتر بود. این نشان می‌دهد که شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است از طریق روش‌های دیگری غیر از افزایش کالری تأثیر گذار باشند.
یک مطالعه دیگر نشان داد که مصرف نوشیدنی‌های رژیمی یا شیرین‌شده با افزایش دور کمر در ۹ تا ۱۰ سال بعد مرتبط است. از سوی دیگر، بسیاری از مطالعات مداخله انسانی نشان می‌دهند که استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی بی‌اثر است یا به عنوان روش موثری برای مدیریت وزن معرفی نمی‌شوند.
در یک مطالعه تصادفی و کنترل شده به مدت ۶ ماه، افرادی که دارای اضافه‌وزن یا چاقی بودند، با جایگزینی نوشیدنی‌های با کالری بالا با نوشیدنی‌های رژیمی یا آب، میانگین ۲ تا ۲.۵ درصد از وزن بدن خود را کاهش دادند. بنابراین، شواهد درباره اثرات نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی بر مدیریت وزن متناقض است و نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
گول زنندگی
وقتی شیرینی می‌خوریم، مغز به ما این پیام را می‌دهد که “مراقب باش، تو شیرینی زیادی مصرف کرده‌ای”. اما زمانی که نوشابه رژیمی می‌نوشیم، مغز به خاطر عدم مصرف قند، این پیام را صادر نمی‌کند. این وضعیت باعث می‌شود که به سمت مصرف شیرینی ها هدایت شویم.
دریافت کالری بدون آگاهی
اصطلاح “رژیمی” برای این نوشیدنی به معنای بدون کالری بودن آن نیست. این نوشیدنی ها شامل اسپارتام هستند که در بدن به آمینو اسید و متانول تبدیل می‌شوند و کالری را آزاد می‌کنند. تولیدکنندگان آنها این مقدار کالری را کمتر می‌دانند. به همین دلیل آنها را بدون کالری تصور می‌کنند، در حالی که واقعیت اینگونه نیست.
تفاوت‌های بین نوشابه‌های رژیمی و نوشابه‌های زیرو
نوشابه‌های رژیمی و نوشابه‌های زیرو تقریباً هیچ تفاوت قابل توجهی با یکدیگر ندارند. تنها عواملی که آنها را از هم متمایز می‌کنند، نوع شیرین‌کننده و محتوای کافئین آنها است، اگرچه این تفاوت‌ها برای بیشتر افراد قابل تشخیص نیست. در نوشابه‌های رژیمی از آسپارتام به عنوان شیرین‌کننده استفاده می‌شود، در حالی که نوشابه زیرو از آسپارتام و آسه سولفام پتاسیم استفاده می‌کند. آسه سولفام پتاسیم نیز یک شیرین‌کننده بدون کالری است که بدون افزایش سطح قند خون در بدن متابولیسم می‌شود.
برچسب‌های مواد تشکیل‌دهنده نوشابه‌های رژیمی نشان می‌دهند که آسپارتام اصلی‌ترین شیرین‌کننده آنها است و احتمالاً به دلیل وزن کمتر، حاوی مقدار بسیار کمی آسه سولفام پتاسیم است. بنابراین از دید ترکیبات، منطقی است که این دو نوشابه کاملاً شبیه به یکدیگر باشند.
تفاوت اصلی دیگر بین آنها در محتوای کافئین است. نوشابه زیرو کمترین میزان کافئین را در مقایسه با نوشابه رژیمی دارد. با این حال، هر دو نوشیدنی به طور قابل توجهی کمتر از حد مجاز روزانه (۴۰۰ میلی‌گرم برای بزرگسالان) کافئین دارند. یک تفاوت دیگر که هنوز مورد بحث است، مربوط به طعم این دو نوشیدنی است و طرفداران هر کدام از آنها نظرات متفاوتی در این خصوص دارند.
مشکلات نوشابه‌های زیرو:
مصرف نوشابه‌های رژیمی یا زیرو در حد اعتدال و معمولاً بدون مشکلات ویژه‌ای است. با این حال، کافئین و شیرین‌کننده‌های مصنوعی حتی به میزان کم ممکن است بر برخی از افراد تأثیرات منفی داشته باشند. افرادی که حساسیت زیادی نسبت به کافئین دارند، بهتر است در مصرف این نوشیدنی‌ها محدت کنند.
بنیاد میگرن آمریکا اعلام کرده است که آسپارتام ممکن است برای برخی افراد منجر به سردرد شود، اما سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) آسپارتام را بی‌خطر تشخیص داده است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که آسپارتام ممکن است دارای خطر سرطان‌زا باشد، اما مطالعات دیگر با این نتیجه مخالفت کرده‌اند.
پتاسیم آسه سولفام نیز همانند آسپارتام، از نظر احتمال اثر سرطان‌زایی در مطالعات قدیمی و جدید مورد بررسی قرار گرفته است، اما شواهد در این خصوص هنوز مبهم است و نیازمند تحقیقات بیشتری می‌باشد.
علاوه بر این، نوشیدنی‌های مصنوعی شیرین مانند نوشابه‌های زیرو ممکن است مشکلات زیر را ایجاد کنند:
- افزایش وزن: برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند اشتها را افزایش داده و باعث مصرف بیش از حد کالری شود، که ممکن است منجر به افزایش وزن شود.
- مشکلات گوارشی: مصرف بیش از حد شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند باعث عوارضی مانند مشکلات معده، نفخ و اختلالات گوارشی شود.
- تحریک عصبی: کافئین موجود در نوشابه‌های زیرو ممکن است در برخی افراد تحریک عصبی، اضطراب و خواب‌آلودگی را ایجاد کند.
- اثرات بر سلامت دندان‌ها: برخی از نوشیدنی‌های مصنوعی شیرین می‌توانند به دندان‌ها آسیب برسانند و منجر به تسویه نامناسب و تسریع فرایند تسویه مواد غذایی بر روی دندان‌ها شوند.
افزایش خطریسک بیماری‌های قلبی
یک مطالعه مشاهده‌ای نشان داده است که مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنانی بدون سابقه قبلی از بیماری قلبی می‌شود. همچنین، مقدار بالای فسفر موجود در نوشابه‌ها ممکن است باعث آسیب رساندن به کلیه شود. یک مطالعه نشان داده است که افرادی که بیش از ۷ لیوان نوشابه رژیمی در هفته مصرف می‌کنند، دو برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی قرار می‌گیرند.
تغییرات در میکروبیوم روده
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی می‌تواند تغییراتی در میکروبیوم روده ایجاد کرده و باعث ضعف در مدیریت و کنترل قند خون شود.
خطر پوکی استخوان
یک مطالعه نشان داده است که مصرف روزانه نوشابه منجر به پوکی استخوان و کاهش تراکم استخوان تا حدود ۳.۷ تا ۵.۴٪ می‌شود. نتایج مشابهی برای افرادی که نوشابه‌های رژیمی مصرف می‌کنند نیز یافت شده است.
آیا باید نوشیدن نوشابه را کاهش دهیم؟
ترک عادت نوشیدن نوشابه می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و به همین دلیل، وقتی می‌شنویم که یک جایگزین سالم برای نوشابه معمولی به نام نوشابه زیرو وجود دارد، بسیاری از مردم به آن علاقه‌مند می‌شوند. اما کارشناسان سلامت می‌گویند که این نوشیدنی به ظاهر سالم، انتخاب خوبی نیست و به دلایل زیر، حتی ممکن است بدتر از نوشابه معمولی باشد و بهتر است مصرف آن را به حداقل محدود کنیم.
افزایش وزن
تحقیقات نشان می‌دهد که نوشیدن نوشابه‌های گازدار با طعم شیرین مانند نوشابه‌های رژیمی یا زیرو، می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
فریب دادن مغز
دانشکده بهداشت عمومی هاروارد می‌گوید که نوشیدنی‌های زیرو، اشتها را برای سایر غذاهای شیرین افزایش می‌دهند و توانایی مغز را در تخمین دقیق تعداد کالری‌های مصرف شده از بین می‌برند.
اثر مضر کافئین بر بدن
بسیاری از افراد به یاد نمی‌آورند که نوشابه‌ها – حتی نوع رژیمی یا زیرو – حاوی کافئین هستند. مصرف بیش از حد کافئین در طول روز می‌تواند منجر به بی‌قراری، تحریک‌پذیری و اختلال در خواب شود.
فقدان مواد مغذی
این نوشیدنی‌ها معمولاً حاوی کالری، چربی، کربوهیدرات، کلسترول و قندهای موجود در رژیم غذایی نیستند و به هیچ وجه مواد مغذی ریز یا ویتامینی را برای بدن کودکان یا بزرگسالان فراهم نمی‌کنند.
وجود مواد افزودنی
برخی از موادی مانند رنگ کارامل، اسید فسفریک، بنزوات پتاسیم، طعم‌دهنده‌های طبیعی و سیترات پتاسیم برای ایجاد طعم شیرین و رنگ قهوه‌ای در نوشیدنی‌ها استفاده می‌شوند.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی
این نوشیدنی‌ها با استفاده از ترکیباتی مانند آسپارتام و آسه سولفام شیرین می‌شوند. آسپارتام با بیماری‌هایی مانند سرطان، تشنج، افسردگی، ADHD، افزایش وزن، لوپوس و بیماری آلزایمر در ارتباط قرار گرفته است.
تأثیر نوشابه‌های رژیمی بر فرسایش دندان
نوشیدن نوشابه‌های رژیمی یا زیرو همانند نوشابه‌های معمولی، باعث افزایش خطر پوسیدگی و فرسایش دندان می‌شود. یکی از مواد اصلی موجود در این نوشیدنی‌ها اسید فسفریک است. یک مطالعه روی دندان‌های انسان نشان داد که اسید فسفریک باعث فرسایش ضعیف مینای دندان می‌شود.
مطالعه دیگری نیز نشان داد که کوکاکولا لایت (رژیمی)، که تنها حاوی اسید فسفریک و سیتریک است، باعث فرسایش دندان‌های گاو در مدت ۳ دقیقه می‌شود، در حالی که نوشابه‌های زیرو تنها حاوی اسید فسفریک هستند.
با این حال، باید به‌خاطر داشت که اسید سیتریک بیشتر از اسید فسفریک، فرسایش دندان را افزایش می‌دهد، که نشان می‌دهد نوشابه‌های زیرو ممکن است کمی کمتر از نوشابه‌های رژیمی بر روی مینای دندان تأثیر بگذارند. علاوه بر این، نوشابه‌های رژیمی اثرات فرسایشی کمتری نسبت به سایر نوشیدنی‌ها مانند اسپرایت، شبنم کوهی و آب سیب دارند.
تأثیر نوشابه‌های زیرو بر خطر ابتلا به دیابت
نوشابه‌های زیرو بدون قند تهیه می‌شوند. با این حال، قند جایگزین موجود در آنها ممکن است برای افرادی که به دنبال کاهش خطر ابتلا به دیابت هستند، گزینه سالم‌تری نباشد. یک مطالعه ۱۴ ساله روی ۶۶۱۱۸ زن، ارتباط بین مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را بررسی کرد.
مطالعه دیگری روی ۲۰۱۹ نفر نشان داد که بین نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند و نوشیدنی‌های رژیمی شیرین‌شده مصنوعی و دیابت نوع ۲ ارتباط وجود دارد و نشان می‌دهد تغییر این نوشیدنی‌ها به نوشابه‌های رژیمی ممکن است خطر بروز دیابت را کاهش ندهد. همچنین، در یک مطالعه ۸ ساله روی ۶۴۸۵۰ زن، مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی خطر ابتلا به دیابت را تا ۲۱ درصد افزایش داد؛ اگرچه این خطر برای افرادی که نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند مصرف می‌کنند، حتی بالاتر از ۴۳ درصد بود.
لازم به ذکر است که مطالعات دیگر نتایج متفاوتی به دست آورده‌اند. یک مطالعه ۱۴ ساله روی ۱۶۸۵ بزرگسال میانسال هیچ ارتباطی بین مصرف نوشابه رژیمی و افزایش خطر ابتلا به پیش دیابت نشان نداد. به عبارت دیگر، نتایج این مطالعات متناقض هستند و توضیح دقیقی در مورد چگونگی افزایش خطر ابتلا به دیابت توسط نوشیدنی‌های مصنوعی ارائه نمی‌دهند. بنابراین، برای اعلام نتیجه قطعی، نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.
نظرات کاربران