یکی از عوامل مهم در پیشگیری از دیابت، رعایت یک برنامه غذایی مناسب برای افراد دیابتی و انجام فعالیت‌های ورزشی است. با تغذیه مناسب، می‌توانیم سطح قند خون را کنترل و درمان کنیم. بنابراین، کاهش وزن می‌تواند منجر به کنترل بهتر دیابت نوع دو شود. حتی کاهش ۵ درصدی از وزن تأثیر قابل توجهی در کنترل دیابت دارد. به همین دلیل، افراد مبتلا به این بیماری برای کنترل آن نیاز به رعایت یک برنامه غذایی خاص برای دیابتی‌ها دارند.
در این مقاله، باید و نبایدهای رژیم غذایی برای دیابت را بررسی کنیم.
در صورتی که دیابت نادیده گرفته شود، ممکن است عوارض جدی در بلندمدت به بدن وارد شود. برخی از این عوارض عبارتند از: افزایش فشار خون، از دست دادن شنوایی، از دست دادن کارایی کلیه‌ها، بیماری‌های قلبی-عروقی، ضعف سیستم ایمنی و عفونت‌های پوستی. بنابراین، درمان نکردن دیابت می‌تواند عواقب جدی و خطرناکی برای سلامتی به همراه داشته باشد.
بله، رژیم غذایی در درمان دیابت تأثیرگذار است. افراد می‌توانند با کاهش ۱۵ کیلوگرم از وزن خود، دیابت نوع ۲ را به طور قابل توجهی کنترل یا درمان کنند. علیرغم نظریه‌ای که بیماری دیابت را همیشگی می‌داند، افرادی که به تازگی با دیابت نوع ۲ تشخیص داده شده‌اند، می‌توانند با پیروی از یک برنامه غذایی مناسب برای دیابتی‌ها، سطح قند خون خود را به حالت طبیعی بازگردانند. به علاوه، یک تحقیق انجام شده در سال ۲۰۱۶ نشان داد که افرادی که بیش از ۱۰ سال از دیابت نوع ۲ رنج می‌برند، با کاهش ۱۵ کیلوگرم از وزن خود، می‌توانند وضعیت قند خون خود را به حالت طبیعی بازگردانند.
برنامه غذایی برای افراد دیابتی نوع ۲ باید به چه صورتی باشد؟
به طور کلی، افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید مصرف گوشت، چربی حیوانی و قندهای سریع جذب را کاهش داده و به جای آنها، مقدار مصرف غذاهای حاوی قندهای کامل، مانند غلات کامل، نشاسته‌ها و میوه‌های خشک را کاهش دهند. در عمل، افراد دیابتی باید بخش عمده‌ای از رژیم غذایی خود را به غلات کامل (مثل برنج قهوه‌ای، نان‌های چند‌جانبه و غلات دیگر)، سبزیجات و میوه‌ها اختصاص دهند. بهتر است شکر سفید را با منابع قند مناسبی مانند فاکتورهای نشاسته‌ای یا میوه‌های تازه و خشک جایگزین کنند. همچنین، گوشت‌های چرب را با گوشت پرنده و ماهی‌ها، و چربی حیوانی را با روغن کلزا یا زیتون جایگزین کنند. افراد دیابتی باید از مصرف فرآورده‌های صنعتی خودداری کرده و به جای آنها، خودشان غذاهای خانگی و سالم پخته کنند.
باورهای غلط درباره بیماری دیابت بسیاری از ما را درگیر می‌کند و اغلب این حرف‌ها بدون پایه و بنیاد علمی ارائه می‌شوند.
در ادامه، برخی از شایعات درباره دیابت را بررسی خواهیم کرد:
یکی از شایعات رایج این است که افراد دیابتی نباید هیچ گونه شیرینی مصرف کنند. در حقیقت، مصرف مقدار کمی شیرینی برای افراد دیابتی هیچ مشکلی ندارد، مشروط بر اینکه آنها از یک برنامه غذایی متعادل پیروی کنند. با این حال، بهتر است افراد دیابتی مصرف قند و شیرینی را کاهش دهند. اگر مقدار مصرف غذاها و خوراکی‌های قنددار بیش از حد باشد، کنترل قند خون و وزن برای آنها مشکل‌ساز خواهد شد. بنابراین، میزان مصرف شیرینی و قندها باید با احتیاط و در راستای برنامه غذایی تعیین شده برای دیابتی‌ها باشد.
در برنامه غذایی برای افراد دیابتی، لازم نیست کاملاً شیرینی‌ها را حذف کنند و با نظارت پزشک، می‌توانند برخی از آنها را مصرف کنند. میوه خوردن نیز در این برنامه مجاز است، اما مصرف بیش از حد میوه می‌تواند کنترل دیابت را دچار مشکل کند. میوه، علاوه بر حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی، قند نیز دارد که می‌تواند سطح گلوکز خون را افزایش دهد. مصرف میوه تازه نسبت به آب میوه، مزیتی دارد؛ زیرا میوه تازه حاوی فیبر است که فرآیند افزایش گلوکز را کند می‌کند. لذا افراد دیابتی می‌توانند لذت بردن از میوه‌های تازه را تجربه کنند، اما به مقدار مصرف آن دقت کنند.
نمک به تنهایی خطرناک نیست و تأثیری مستقیم بر سطح قند خون ندارد؛ اما با فشار خون در ارتباط است. فشار خون بالا و حساسیت به نمک در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بسیار رایج است. افراد دیابتی نوع ۱ نیز در خطر افزایش فشار خون قرار دارند که می‌تواند مشکلات کلیه را نیز تشدید کند. فشار خون بالا از عوامل اصلی افزایش خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی است. به افراد دیابتی توصیه می‌شود مصرف نمک را به کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند.
“چربی را کنار بگذارید از آنجا که چربی در دستگاه گوارش، تخلیه معده را کند می‌کند. مقداری چربی می‌تواند جلوی افزایش گلوکز خون بعد از یک وعده‌ی غذایی را بگیرد و به کنترل قند خون کمک کند. از آنجا که افراد دیابتی، بیشتر در خطر بیماری‌های قلبی‌اند، خوردن مقداری چربی سالم می‌تواند آثار مفیدی روی سلامت داشته باشد. بسیاری از غذاها ممنوع است حتی اگر دیابتی باشید، هیچ غذایی ممنوع نیست؛ حتی پیتزا! به شرط آنکه به میزان پروتئین، کربوهیدرات، چربی و نمک آن دقت کنید. اگر دیابت دارید، از پروتئین‌های بدون چربی، غلات کامل، محصولات لبنی کم‌چرب، میوه و سبزی‌های تازه استفاده کنید. کمتر از غذاهای پرچرب و مواد غذایی استفاده کنید که حاوی قند متمرکزند.”
“از آنجا که چربی در دستگاه گوارش هضم کننده است، تخلیه معده را کند می‌کند. در واقع، مقداری چربی می‌تواند از افزایش گلوکز خون پس از وعده‌ی غذایی جلوگیری کند و به کنترل قند خون کمک کند. افراد دیابتی بیشتر در خطر بیماری‌های قلبی هستند، بنابراین مصرف مقدار مناسبی چربی سالم می‌تواند به سلامتی آنها کمک کند. هیچ غذایی – حتی پیتزا – ممنوع نیست، اما باید به میزان مصرف پروتئین، کربوهیدرات، چربی و نمک آن دقت کرد. افراد دیابتی باید از پروتئین‌های کم چرب، غلات کامل، محصولات لبنی کم چرب، میوه و سبزیجات تازه استفاده کنند. همچنین، باید مصرف غذاهای پرچرب و مواد غذایی حاوی قند متمرکز را کاهش دهند.”
کربوهیدرات کم، کلید درمان است. برنامه‌های غذایی می‌توانند به کنترل دیابت کمک کنند، اما باید توجه داشت که روشی که فقط بر کربوهیدرات پایین تمرکز دارد، ممکن است برای همه مناسب نباشد. برخی از رژیم‌های کم‌کربوهیدرات، ممکن است حاوی مقدار بالایی چربی باشند که برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مناسب نباشد، زیرا این افراد در خطر بیماری‌های قلبی هستند. بنابراین، مهم است که یک رژیم کم‌کربوهیدراتی را انتخاب کنید که تعادلی بین مواد پروتئینی و چربی سالم داشته باشد. هرچند کنترل کربوهیدرات در برنامه غذایی برای دیابتی‌ها اهمیت دارد، اما ممکن است یک رژیم کم کربوهیدرات برای شما مناسب نباشد.
بدترین عادات غذایی برای افراد دیابتی چیست؟
شاید تا به حال بارها شنیده باشید که صبحانه، مهم‌ترین وعده غذایی روز است. حذف صبحانه در برنامه غذایی برای افراد دیابتی، بدترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. به تأخیر انداختن صبحانه می‌تواند باعث هیپوگلیسمی یا کاهش شدید گلوکز خون شود. حتی اگر شما به طور معمول صبحانه نخورید، باید حداقل یک میان‌وعده کوچک را در برنامه صبح خود قرار دهید. این میان‌وعده می‌تواند شامل یک لیوان ماست چکیده ساده یا یک تخم مرغ آب‌پز با مقداری نان سبوس‌دار باشد. شما نیازی ندارید این وعده را نشسته و با میل کامل مصرف کنید. می‌توانید یک خوراکی سبک را آماده کنید که در حال حرکت هم بتوانید مصرف کنید.
- برنامه غذایی سرشار از چربی‌های ناسالم، ممکن است مقاومت به انسولین را بدتر کند، به عبارتی دیگر، مصرف اضافی چربی که بیش از ۳۰ درصد از کالری‌های روزانه را تشکیل می‌دهد، می‌تواند تأثیر منفی بر روی مقاومت به انسولین داشته باشد. بنابراین، باید از وعده‌هایی که حاوی چربی‌های اشباع شده هستند، مانند چربی‌های موجود در فست فودها، پرهیز کرد. تحقیقات نشان داده‌اند که چربی‌های غیراشباع می‌توانند تأثیر مثبتی بر روی مقاومت به انسولین داشته باشند و همچنین می‌توانند به کاهش چربی کبد نیز کمک کنند. شما می‌توانید چربی‌های غیراشباع را در غذاهایی مانند روغن زیتون، مغزها و دانه‌ها پیدا کنید. بنابراین، یک برنامه غذایی که سرشار از چربی‌های غیراشباع و حاوی کمی چربی اشباع است، می‌تواند بهبود سلامت قلب و عروق، کاهش کلسترول بد یا LDL، کاهش سطح تری‌گلیسیرید و کاهش فشار خون را به همراه داشته باشد.
- مصرف بیش از حد گوشت و افراط در مصرف پروتئین می‌تواند تأثیرگذار بر سطح گلوکز خون شما باشد، به ویژه اگر پروتئین مصرف شده از گوشت قرمز باشد. گوشت قرمز تأثیر مخربی بر حساسیت به انسولین دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که افزایش مصرف گوشت قرمز با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در ارتباط است. همچنین، جهت کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، می‌توانید تلاش کنید مصرف گوشت قرمز را کاهش دهید.
- وعده‌های غذایی نامتعادل که مصرف بیش از حد یک ماده مانند کربوهیدرات را و کمبود دیگر مواد مغذی مانند سبزیجات و پروتئین‌های بدون چربی را دارند، ممکن است منجر به افزایش قند خون شوند. اما وجود یک وعده غذایی متعادل می‌تواند هم اشباعتان را فراهم کند و هم مواد مغذی مورد نیاز بدن را تأمین کند. شما می‌توانید پروتئین کم چرب مانند سینه مرغ بدون استخوان و پوست را با یک منبع کربوهیدراتی مانند برنج قهوه‌ای ترکیب کنید. این باعث می‌شود هضم غذا به طور کندتری انجام شود و به مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید. همچنین، پس از وعده غذایی، سطح قند خونتان به طور غیرقابل کنترل بالا نخواهد رفت.
- احتمالاً فراموش نمی‌کنید که غذا بخورید، اما ممکن است به خاطر سرم شلوغ و ناگهانی‌تان متوجه شوید که مدت زمان زیادی از وعده قبلیتان گذشته است. با این کار، در واقع خود را در خطر قرار می‌دهید. فاصله زیادی بین وعده‌های غذایی می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت، به خصوص افرادی که داروهای خاصی برای کنترل دیابت مصرف می‌کنند، منجر به هیپوگلیسمی شود. اگر هیپوگلیسمی درمان نشود، ممکن است وضعیت بدتر شود و باعث سرگیجه، بی‌حالی و حتی بیهوشی شود. هیپوگلیسمی شدید می‌تواند منجر به تشنج، کما و حتی مرگ شود. توجه به زمان منظم وعده‌های غذایی می‌تواند به شما در ایجاد عادت‌های سالم دیگر نیز کمک کند، مانند نظارت منظم بر سطح قند خون. اگر شما مبتلا به دیابت یا پیش دیابت هستید، مناسب است همیشه نزدیک خود شکلات، شیرینی، آب میوه یا شیر داشته باشید تا در صورت کاهش ناگهانی قند خونتان، بتوانید سریعاً آن را افزایش دهید.
- مصرف میان وعده‌هایی که شامل آرد سفید هستند، برای افراد دیابتی، شاخص گلیسمی غذاها و کیفیت کربوهیدرات موجود در برنامه غذایی آنها بسیار مهم است. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف کربوهیدرات‌های پالایش شده مانند نان سفید و چیپس، می‌تواند منجر به افزایش مقاومت به انسولین شود. بنابراین، بهتر است مصرف محصولات فرآوری شده که شامل آرد سفید و قندهای اضافی هستند را محدود کنید. به جای آن، تمرکز خود را بر میان وعده‌های سالم با میزان قابل توجهی فیبر و تهیه شده از غلات کامل قرار دهید. مثلاً می‌توانید مقداری پنیر را همراه با نان سبوس‌دار یا ذرت بو داده به عنوان میان وعده‌هایتان انتخاب کنید.
- آگاهی از برنامه غذایی ورزشی و بررسی سطح قند خون قبل از ورزش برای افراد دیابتی بسیار حائز اهمیت است. زیرا ورزش می‌تواند منجر به کاهش سطح قند خون شود. این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا قبل از شروع فعالیت ورزشی و به منظور جلوگیری از افت ناگهانی قند خون، بفهمیم آیا نیاز به یک میان وعده کوچک داریم یا خیر. یکی از توصیه‌ها این است که افراد دیابتی در هنگام ورزش، قرص گلوکز را با خود همراه داشته باشند تا در صورت کاهش قند خون به میزان نگران‌کننده، بتوانند سریعاً آن را تنظیم کنند. همچنین، استفاده از ژل‌های گلوکز یا نوشیدنی‌های ورزشی می‌تواند درمانی موثر برای هیپوگلیسمی در طول فعالیت ورزشی باشد. در صورتی که با فعالیت بدنی مرتباً با هیپوگلیسمی مواجه می‌شوید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. احتمالاً نیاز است دوباره داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید، مورد بررسی قرار گیرد.
- مصرف بیش از حد و افزایش وزن می‌تواند منجر به افزایش مقاومت به انسولین شود. مدیریت و کنترل وزن، بخش مهمی از مدیریت بیماری دیابت است. در بیماران دیابتی نوع 2، افزایش وزن به دلیل پرخوری ممکن است باعث افزایش مقاومت به انسولین و نیاز به داروهای بیشتر شود. مصرف وعده‌های غذایی بزرگ، به ویژه وعده‌هایی که حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات هستند، باعث افزایش قند خون پس از غذا می‌شود. معمولاً، سطح قند خون بعد از وعده غذایی در افراد دیابتی باید کمتر از 180 میلی‌گرم باشد. برای بررسی تأثیر واقعی غذا بر سطح گلوکز خون، می‌توانید قبل از وعده و دو ساعت پس از آن، سطح قند خون خود را بسنجید. اگر سطح قند خون قبل از وعده غذایی 120 و بعد از آن 250 باشد، این نشان می‌دهد که وعده مصرف شده دارای مقدار زیادی کربوهیدرات بوده است.
- مصرف شام یا میان وعده در ساعت‌های دیر و نزدیک به خواب، می‌تواند تأثیرات منفی بر سطح گلوکز خون ناشتای روز بعد داشته باشد. وعده‌های غذایی نزدیک به زمان خواب عموماً باعث افزایش سطح قند خون صبح روز بعد می‌شوند. اگر سطح قند خون ناشتا بالاتر از سطح معمول باشد، مشکلاتی را به همراه خواهد داشت. افراد دیابتی در شب‌ها باید غذا و میان وعده‌هایی را مصرف کنند که حاوی فیبر و کربوهیدرات با پروتئین بدون چربی باشند. قبل از وعده غذایی، از خود بپرسید که آیا به دلیل گرسنگی یا عادت به خوردن در شب، غذا می‌خورید. اگر فقط یک عادت است، به جای غذا خوردن می‌توانید یک دمنوش گیاهی بسازید و از آن لذت ببرید.
نظرات کاربران