همه چیز در مورد رژیم آلکالاین و آیا برای لاغری مفید است؟

رژیم آلکالاین بر این فرض بنا شده که جایگزین کردن غذاهای اسیدی با غذاهای قلیایی، سلامت انسان را بهبود می‌بخشد. طرفداران این رژیم غذایی ادعا می‌کنند که رژیم قلیایی برای مبارزه با بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان مفید است.

اما آیا این ادعا واقعیت دارد؟ آیا ارزش امتحان کردن رژیم آلکالاین را دارد؟ در این مقاله، به بررسی رژیم آلکالاین و تأثیر آن بر سلامتی می‌پردازیم.

رژیم آلکالاین

بر این ایده استوار است که سطح pH بدن را می‌تواند تغییر دهد. سوخت و ساز بدن مانند سوختن آتش است – هر دو واکنش‌های شیمیایی هستند که چیزی را می‌سوزانند و تجزیه می‌کنند. اما واکنش شیمیایی درون بدن آهسته و کنترل‌شده اتفاق می‌افتد.

وقتی چیزی می‌سوزد، خاکسترش باقی می‌ماند. غذایی که می‌خوریم نیز خاکستری باقی می‌گذارد که به آن “پسماند متابولیک” گفته می‌شود. این پسماندها یا قلیایی (خنثی) هستند یا اسیدی.

طرفداران رژیم آلکالاین معتقدند که پسماندهای متابولیک مستقیماً بر اسیدی بودن بدن تأثیر می‌گذارند. به عبارت دیگر، اگر غذایی بخورید که خاکستر اسیدی به جا بگذارد، خونتان بیشتر اسیدی می‌شود. در مقابل، اگر غذاهایی بخورید که پسماند قلیایی داشته باشند، خونتان قلیایی‌تر خواهد شد.

طبق این فرضیه، خاکستر اسیدی فرد را در برابر بیماری و ضعف آسیب‌پذیر می‌کند، درحالی‌که پسماند آلکالاین خاصیت محافظت‌کننده دارد. بر این اساس، با انتخاب غذاهای قلیایی، بدنتان قلیایی‌تر و سالم‌تر خواهد شد.

غذاهایی که پسماندهای قلیایی به جا میگذارند حاوی کلسیم، منیزیم و پتاسیم هستند، در حالی که غذاهای غنی از پروتئین، فسفات و گوگرد پسماندهای اسیدی تولید میکنند. غذاها به سه گروه اسیدی (گوشت، طیور، ماهی، لبنیات، غلات و الکل)، خنثی (چربیها، نشاستهها و قندها) و قلیایی (میوهها، آجیلها، حبوبات و سبزیجات) تقسیم میشوند.

در رژیم قلیایی یا آلکالاین

مصرف میوهها (مثل هندوانه، سیب و زردآلو)، سبزیجات (مثل تره، اسفناج و قارچ) و سالادها مجاز است. همچنین مصرف انواع جوانهها نیز توصیه میشود.

لیست غذاهای ممنوعه در رژیم قلیایی

در این رژیم غذایی قلیایی، باید از برخی مواد غذایی اسیدی پرهیز کرد. اگرچه این امر ممکن است برنامه غذایی را محدود و تکراری کند، اما برای حفظ تعادل اسید-بازی بدن ضروری است.

• مواد غذایی حیوانی: گوشت قرمز در این گروه اسیدی‌ترین است و باید از مصرف آن پرهیز کرد. ماهی نسبت به گوشت قرمز کمتر اسیدی است، اما همچنان بدن را به سمت اسیدی شدن سوق می‌دهد.
• لبنیات و تخم مرغ: این مواد نیز اسیدی هستند و باید از خوردن آن‌ها خودداری کرد. تنها شیر بز مجاز است، اما باید مصرف آن محدود باشد.
• شیرین کننده‌های مصنوعی: این مواد به شدت اسیدی و چاق کننده هستند و باید از مصرف آن‌ها پرهیز کرد. عسل، شیره قند و شربت افرا نیز اگرچه کمتر اسیدی هستند، اما همچنان در این رژیم مناسب نیستند.

سطح معمول pH در بدن چقدر است؟

pH یک معیار برای اندازه‌گیری میزان اسیدی یا قلیایی بودن یک محلول است. مقدار pH از 0 تا 14 متغیر است:

• اسیدی: 0.0 تا 6.9
• خنثی: 7.0
• آلکالاین یا قلیایی: 7.1 تا 14.0

بسیاری از طرفداران رژیم آلکالاین توصیه می‌کنند که سطح pH ادرار را کنترل کنیم تا مطمئن شویم قلیایی است نه اسیدی. اما نباید فراموش کرد که همه اعضای بدن اسیدی یا قلیایی نیستند. برخی قسمت‌های بدن اسیدی و برخی قلیایی هستند.

به عنوان مثال، معده به دلیل وجود اسید هیدروکلریک، خاصیت اسیدی بالایی دارد که برای هضم غذا ضروری است. در مقابل، خون انسان همیشه کمی قلیایی است و pH آن حدود 7.36 تا 7.44 است.

اگر pH خون از این محدوده خارج شود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و در صورت عدم توجه، منجر به مرگ شود. این وضعیت در برخی بیماری‌های خاص مانند کتواسیدوز که ناشی از دیابت، گرسنگی یا مصرف الکل است، رخ می‌دهد و ارتباطی با رژیم غذایی ندارد.

اینکه آیا ادعای رژیم alkaline مبنی بر اینکه غذا روی pH ادرار تأثیر دارد درست است یا خیر، موضوع پیچیده‌ای است. اگرچه حفظ pH خون در محدوده طبیعی واقعاً برای سلامتی ضروری است، اما راه‌های موثر دیگری برای تنظیم pH بدن وجود دارد که فراتر از تأثیر رژیم غذایی است.

مهم‌ترین نکته این است که pH ادرار نشان‌دهنده pH کلی بدن نیست. ادرار بیشتر نشان‌دهنده فرآیندهای دفع مواد زاید متابولیک است تا وضعیت pH کلی بدن. بنابراین، تغییرات pH ادرار بیشتر تحت تأثیر این فرآیندهای دفع است تا رژیم غذایی.

به طور کلی، رژیم غذایی تا حدودی می‌تواند روی pH ادرار تأثیر بگذارد، اما این تأثیر متغیر و محدود است. عوامل دیگری مانند سلامت کلی بدن، فعالیت فیزیکی و شرایط بیماری روی pH بدن و pH ادرار تأثیر دارند. بنابراین، ادعای رژیم alkaline که همه چیز تحت تأثیر رژیم غذایی است، ساده‌انگارانه است.

پوکی استخوان و غذاهای اسیدی

پوکی استخوان بیماری استخوانی پیشرفته ای است که موجب کاهش مواد معدنی استخوان می‌شود. این بیماری در میان خانم‌های یائسه شایع است و خطر شکستگی را به شدت افزایش می‌دهد.

بسیاری از طرفداران رژیم قلیایی معتقدند که برای حفظ تعادل pH خون، بدن مواد معدنی قلیایی مانند کلسیم را از استخوان‌ها می‌گیرد تا اثر اسیدهای دریافتی از غذاهای اسیدی را کاهش دهد. این نظریه معتقد است که رژیم‌های اسیدسازی مانند رژیم استاندارد غربی سبب کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان می‌شود.

اما این نظریه عملکرد کلیه را نادیده می‌گیرد. در واقع کلیه نقش اساسی در حذف اسید‌ها و تنظیم pH خون دارد. همچنین، سیستم تنفسی نیز در کنترل pH خون دخیل است.

از طرف دیگر، یکی دیگر از دلایل پوکی استخوان از دست دادن کلاژن پروتئین از استخوان است که رژیم قلیایی آن را در نظر نمی‌گیرد. از دست دادن کلاژن با کمبود اسیدهای اورستسیلیک و اسکوربیک (ویتامین C) ارتباط دارد.

در مجموع، نتایج علمی در رابطه با اسید‌های خوراکی و تراکم استخوان یا خطر شکستگی متفاوت است. بسیاری از تحقیقات هیچ ارتباطی بین این دو نیافتند، اما برخی آزمایش‌ها آن‌ها را مرتبط دانستند. آزمایش‌های بالینی دقیق‌تر نشان می‌دهند رژیم‌‎های غذایی تشکیل دهنده اسید هیچ تاثیر منفی روی سطح کلسیم در بدن ندارد. در واقع رژیم غذایی دارای پروتئین بالا و اسیدی به بهبود سلامت استخوان کمک می‌کند.

آیا رژیم آلکالاین می‌تواند سرطان را درمان کند؟

بسیاری معتقدند که سرطان تنها در محیط اسیدی رشد می‌کند و می‌توان آن را با رژیم غذایی آلکالاین (قلیایی) تسکین و درمان کرد. اما بررسی‌های کامل درباره رابطه بین اسیدیته ناشی از رژیم غذایی یا افزایش اسیدی بودن خون و سرطان نشان داده است که هیچ ارتباط مستقیمی بین این دو وجود ندارد.

اولاً، غذاها تأثیر چشمگیری بر pH خون ندارند. ثانیاً، حتی اگر فرض کنیم برخی از غذاها می‌توانند باعث تغییرات اسیدی شوند، سلول‌های سرطانی محصور در محیط اسیدی نیستند. در واقع، سرطان در بافت‌های طبیعی بدن که pH نسبتاً قلیایی دارند نیز رشد می‌کند. بسیاری از تحقیقات موفق به پرورش سلول‌های سرطانی در محیط قلیایی شده‌اند. اگرچه تومورها در محیط اسیدی سریع‌تر رشد می‌کنند، اما این محیط اسیدی، خود نتیجه فعالیت تومورها است. به عبارت دیگر، محیط اسیدی سبب ایجاد سرطان نمی‌شود، بلکه خود سرطان است که موجب اسیدی شدن محیط می‌گردد.

رژیم غذایی قلیایی چه عوارضی دارد

1.  نفخ معده
   یکی از انتقادات به رژیم غذایی قلیایی این است که آن باعث نفخ معده می‌شود. برخی افراد معتقدند وقتی مقدار زیادی سبزیجات را که در این رژیم وجود دارد می‌خورند، دچار نفخ و ضعف معده می‌شوند. اما طرفداران رژیم قلیایی می‌گویند که خوردن سبزیجات و میوه‌ها، در کل به سودمند بودن معده کمک می‌کند، زیرا pH آنها قلیایی است و از میزان اسیدیته معده می‌کاهد. آنها توصیه می‌کنند که باید به آرامی از غذاهای رژیم قلیایی استفاده کرد تا عوارض آن به حداقل برسد.
2.  رژیم آلکالاین، تنها غذاهای قلیایی مانند میوه ها و سبزی ها مجاز هستند. این رژیم ادعا می کند که مصرف غذاهای اسیدی مانند گوشت به سلامت قلب آسیب می رساند. در حقیقت، افراط در مصرف هر نوع غذایی می تواند به سلامت آسیب برساند. مصرف متعادل گوشت و مواد پروتئینی نه تنها مضر نیست، بلکه می تواند به بهبود سلامتی کمک کند. ادعای رژیم آلکالاین مبنی بر تقویت سلامتی با ویژگی قلیایی غذاها هنوز به وسیله تحقیقات علمی تایید نشده است. بنابراین بهتر است به سراغ رژیم هایی برویم که مبتنی بر شواهد علمی هستند.
3.  بزرگ شدن معده
   برخی از متخصصان تغذیه معتقدند که رژیم قلیایی باعث بزرگ شدن معده می‌شود. حجم طبیعی معده به اندازه یک مشت بسته است، اما این رژیم که مقدار غذای زیادی را توصیه می‌کند، باعث کشیدگی و بزرگ شدن معده می‌گردد.

یکی از انتقادات به رژیم آلکالاین این است که حجم غذای مصرفی در این رژیم زیاد است و با این حجم نمی توان به راحتی لاغر شد. در حالی که در سایر رژیم های لاغری، حجم غذا بسیار کم است و فرد چاق به راحتی کاهش وزن پیدا می کند.